5 TL'nin Arkasındaki Cevher: Aydın Sayılı

AYDIN SAYILI KİMDİR?

2 Mayıs 1913 tarihinde İstanbul’da doğdu. İlk ve orta öğrenimini Ankara’da tamamlayan Sayılı, lise eğitimini Ankara Erkek Lisesinde (Atatürk Lisesi) tamamladı. Lise mezuniyet sınavını Mustafa Kemal Atatürk’ün de yer aldığı sınav heyeti önünde başarıyla vererek mezun olmuştur. 

ATATÜRK İLE ANISI

Sayılı, yaşamındaki bu unutulmaz olayı "Atatürk’le Bir Sınav Anısı" başlığı altındaki bir yazısının bir bölümünde şöyle anlatıyor: "Atatürk benim sınavımdan çok memnun kalmış. Bu sebeple Milli Eğitim Bakanına ’bu öğrenciyle ilgilenin’ şeklinde bir talimat vermiş. O zaman Milli Eğitim Bakanı Reşit Galip Bey, beni makamında kabul ederek bana sınavdaki başarımdan ve Atatürk’ün takdirini kazanmış olmamdan dolayı bir tebrik mektubu verdi ve yüksek öğrenimine ilişkin bir planının olup olmadığını sordu. Ben kendisine su mühendisi olmak istediğimi söyledim. Fakat o bana daha geniş bir kültür tabanı üzerine oturan bir alanı seçmenin daha uygun olacağını söyleyerek, bana tarihçi olmamı önerdi ve bunda biraz ısrar etti. O yıllarda bilim tarihi konusu önemlice bir kıpırdanma hareketine sahne olmakta idi. Amerika’nın Harvard Üniversitesinde bilim tarihi alanı bu sıralarda belirginlik kazanmakta ve bu çalışmaların odağını George Sarton adlı bir profesörün faaliyetleri oluşturmakta idi. Bu faaliyetten bizim o zamanki Milli Eğitim Bakanlığımızın ve yeni kurulmuş olan Türk Tarih Kurumunun seçkin mensuplarının da haberi varmış. Bu itibarla konuyu biraz derinlemesine incelemek de benim için mümkün oldu. Bu arada George Sarton’un çıkarmaya başladığı 'Introduction to the History of Science (Bilim Tarihine Giriş)' adlı kitabın yayınlanmış olan birinci cildini Türk Tarih Kurumunun Kütüphanesinde gözden geçirme fırsatını da buldum ve bilim tarihini meslek seçtiğim ve yarışma sınavını kazandığım takdirde Sarton’un yanında öğrenimimi sürdürebileceğim de bana söylendi. İşte bütün bunlar, benim bilim tarihini meslek olarak seçmemin yolunu açmış oldu. Böylelikle, Atatürk’ün sınavıma gelmesi benim hayatımın seyri üzerinde büyük bir etki yapmış oldu. Atatürk hepimizin yaşamına yeni bir yön vermiş bir kişidir. Fakat benimki daha kişisel ve özel türden bir etki oldu. Atatürk sınavı işe karışmış olmasaydı su mühendisi olacaktım. Elbette ki o saha da çok önemli ve yararlı bir mesleği temsil ediyor. Fakat ben bilim tarihini ve üniversite hocalığı mesleğini seçmiş olmaktan çok memnunum. Bunda hiçbir zaman en küçük bir şüphem de olmadı." 

BİLİM TARİHİ DALINDA VERİLEN İLK DOKTORA DERECESİ

Sayılı, Maarif Vekaletinin (Milli Eğitim Bakanlığı) yurt dışına öğrenci göndermek için açtığı sınavı kazanarak Harvard Üniversitesinde Bilim Tarihi Bölümünde yüksek öğrenimini yapmak üzere Amerika Birleşik Devletleri’ne gönderildi. Columbia ve Cornell gibi bazı üniversitelerde yaz öğrenimine de katılarak, 1942 yılında Harvard Üniversitesinden doktora derecesi aldı. Tezinin konusu "İslam Dünyasında Bilim Kurumları"dır. Bu doktora Harvard Üniversitesinde ve bilindiği kadarıyla da dünyada bilim tarihi dalında verilen ilk doktora derecesidir. Aydın Sayılı, 1943 yılında, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Kürsüne "İlmi yardımcı" olarak tayin edildi. Askerlik görevi nedeniyle bir süre akademik yaşamına ara verdikten sonra 1946 yılı sonunda adı geçen fakültenin Felsefe Kürsüsüne "Bilim Tarihi Doçenti" olarak atandı. 1952 yılında "Bilim Tarihi Profesörlüğü"ne yükseldi ve aynı yıl Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesinde kurulan Bilim Tarihi Kürsüsü’ne başkan olarak atandı. 1958 yılında Ordinaryüs Profesörlüğe yükseldi. 1974 yılında Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Felsefe Bölümü Başkanlığına seçilen Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı, bu görevini 1983 yılı başında yaş haddi nedeniyle emekli oluncaya dek kesintisiz sürdürdü. Sayılı 1984 yılında kurulan Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezine başkan olarak atandı. Sayılı, 16 Eylül 1993 tarihinde yaş haddi nedeniyle emekli oldu. Sayılı, 1947’de Türk Tarih Kurumunun tam üyeliğine seçilmiş, 1957’de Uluslararası Bilim Tarihi Akademisinin muhabir üyesi, 1961’de aynı akademinin tam üyesi olmuş ve 1962’de üç yıllık bir dönem için başkanlığını yapmıştır. Türk Kütüphaneciler Derneğinin şeref üyesi olmuş, Türk Tarih Kurumu Ortaçağ Şubesinin başkanı olarak da birkaç yıl hizmet etmiştir. Sayılı, 15 Ekim 1993’te evinin önündeki sokakta geçirdiği kalp krizi sonucu vefat etti. Cenazesi 18 Ekim 1993 tarihinde Ankara-Cebeci Asri Mezarlığı’nda toprağa verildi. 

Bu gönderiyi Instagram'da gör

Sesli Flood (@sesli.flood)'in paylaştığı bir gönderi

5 TL'lerin arkasında yer alan kişi, ülkemizde bilim tarihinin kurumsallaşmasını sağlayan Ord. Prof. Dr. Aydın Sayılı'dır.

A. Sayılı, 1942 yılında Harvard Üniversitesi'nde, G. Sarton'un danışmanlığında, dünyada bilim tarihi alanında bilinen ilk doktora çalışmasını hazırlamıştır. pic.twitter.com/FsQq35Bvl8

— Yunus Emre Fenerci (@EmreFenerci) April 8, 2020

Bununla da ilgilenebilirsiniz:

Ziya Şengül Hayatını Kaybetti! Ziya Şengül Kimdir?