Gıda Fiyatlarında Artışı Engellemenin 5 Yolu

Neredeyse yüzde 100’u bulan zam oranları vatandaşın cebini yakmaya devam ediyorken çözüm önerisi sektör temsilcilerinden geldi.

Küresel gıda fiyatları son 3 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Türkiye’deki fiyatlar da neredeyse yüzde 100 oranında zamlandı. Temel gıda ihtiyacını karşılamak için markete giden vatandaş zamlı fiyatlar nedeniyle her geçen gün daha zor durumda kalmaya başladı. Üreticiler ise artan maliyetlere işaret etti. Sektör temsilcileri ise artan fiyatların nedenlerini değerlendirerek, zamları engelleyecek önerilerde bulundu. Vatandaşın alım gücünün yanı sıra ekonomi yönetiminin mücadele ettiği enflasyon oranlarını da olumsuz etkileyen zamlı fiyatlar takibe alındı. Ticaret Bakanlığı fiyat denetimleriyle durumu kontrol altına almaya çalışırken, Tarım ve Orman Bakanlığı da özellikle tarım ürünlerinin üretimi noktasında problem yaşanmaması için planlamalar yapıyor. Üretici ise artan maliyetler nedeniyle zor durumda olduğunu söylemeye devam ediyor.

Hürriyet gazetesi, sektör temsilcileri ile bir araya geldi. Sektör temsilcileri ağırlıklı olarak pandemi kaynaklı aksaklıklara işaret ederek artan fiyatların nedenlerini şu şekilde sıraladı:

• Pandemi nedeniyle ülkeler ürettiğini stoklama yoluna gitti.
• Pandemi etkilerini azaltmak için uygulanan ‘bol para’ politikası nedeniyle hammadde fiyatlarında yükseliş yaşandı.
• Döviz kurlarındaki artış fiyat yükselişinde etkili oldu.
• Üreticinin artan girdi maliyetleri, son ürünlere zam olarak yansıdı.
• Spekülatif hareketler ve stokçuluk.

Sektör temsilcilerine göre gıda fiyatlarındaki artışı engellemenin 5 yolu ise şu şekilde:

• Özellikle üretim konusunda çok kapsamlı plan hayata geçirilmeli.
• Süt ve et fiyatlarını direkt olarak etkileyen yemde, dışa bağımlılık azaltılmalı.
• Temel gıda maddelerinde KDV oranları gözden geçirilmeli gerekirse düşürülmeli.
• Spekülatif hareketlere karşı denetimler arttırılmalı, haksız rekabetin önüne geçilmeli.
• Çiftçi desteklenmeli, daha çok üretime teşvik edilmeli.

İstanbul Sanayi Odası Başkanı Erdal Bahçıvan hammadde tedarik sıkıntısına dikkat çekti. Bahçıvan konuya ilişkin olarak şunları kaydetti:

“Özellikle son 2 aydır farklı sektörlerden, sanayicilerden talepler geliyor. Tarımdan tekstile, demir-çelikte orman ürünlerine kadar hammaddelerde dolar bazında yüzde 30 ile yüzde 100 arasında zamlar yaşandığı belirtiliyor. Bu durum sanayici olumsuz etkiliyor. Piyasalarda pozitif anlamda bir hareketlilik var, verimlilik yüksek ancak hammadde tedarikinde büyük sıkıntıyı yaşanıyor. Tedarik sıkıntısının yanında yüksek fiyat da olumsuz etkiliyor. İthalat ve ihracatta kullanılan konteyner konusunda da büyük problem yaşanıyor. Fiyatlar konusunda global bir sorun var aslında. Arz ve taleple açıklanmayacak bu fiyat yükselişinin en büyük nedenlerinde biri ise ekonomiler canlansın diye ortaya dökülen bol ve ucuz para. İşte bu noktada bollaşan para sayesinde spekülatif hareketler oldu. Hammaddelere, emtialara, madenlere, tarım ürünlerine ilgi arttı. Aşırı şekilde bir fon ve finans hareketi yaşanmaya başladı. Bu durum herkesi etkiledi. Yaşanan fiyat yükselişleri enflasyonla mücadele verirken, enflasyonun düşmesine de engel oluyor.”

SETBİR Başkanı Tarık Tezel ise yüzde 8 KDV’nin gözden geçirilmesi gerektiğini ifade etti. Tarık Tezel açıklamasında aşağıdaki ifadelere yer verdi:

“Kayıtdışı çalışanlar sebebiyle sektörde haksız rekabet yaşanıyor. Bu izlenebilirliğin önün geçiyor. Şu anda sütte yüzde 8 KDV uygulanıyor. Temel gıda maddeleri için yüzde 8 KDV’nin çok olduğunu düşünüyoruz. Eğer bu oran düşürülürse sektördeki kayıtdışı çalışan işletme sayısı düşerken, KDV indirimi kaynaklı son ürünlerde de fiyat düşüşü olacaktır. Ancak bunun dışında orta vadade hayvancılığın en büyük girdileri arasında yer alan yem konusunda çözümler üretilmeli. Yem hammaddesinin neredeyse yüzde 50’si dövize endeksli. Eğer yem üretimi konusunda yapılan planlamalar hayat geçirilirse, en büyük sorunlardan biri olan yem maliyetleri orta vadede çözüme kavuşacaktır.”

Yem Sanayicileri Birliği Başkanı Ülkü Karakuş ise 2020’nin olağan dışı bir yıl olduğunu ancak buna rağmen gıda arzında bir sıkıntı yaşanmadığını kaydetti. Covid-19’un gıda üretim sürecine etkilerine değinen Karakuş şunları kaydetti:

“Pandemi yılında Türkiye olarak hiçbir gıda ürününde yok demedik. Hem bitkisel hem hayvansal ürünlerde tüketicinin ihtiyacına cevap verildi" ifadelerini kullanan Karakuş, "Çünkü Türkiye’nin üretim altyapısı müsaitti. Bu, özel sektörün dinamizmi ile başarıldı. Türkiye’de mamül madde sıkıntısı yoktur, hammadde sıkıntısı vardı. Dünyada pandemi nedeniyle belirsizlik yaşandı. Ülkeler hammadde stoklama yoluna gitti. Üretimde dünyada aslında bir sıkıntı olmadı 2020’de. Tahıl ve yağlı tohum üretiminde sorun yaşanmadı. 2020’de devir stokları tarihi rekorlardaydı. Özellikle Çin başta olmak üzere, spekülatif hareketler oldu. Yem, yumurta ve diğer birçok üründe fiyat artışları yaşandı. Hammadde de inanılmaz fiyat yükselişleri oldu. Şu anda da fiyatlar düşmüş değil. Bu da kadar herkesi etkiledi. Dövizde de artış olunca yem fiyat artışları kaçınılmaz oldu. Bu durum çiftçinin maliyetini yükseltti. Eğer yem üretimi konusunda kapsamlı bir plan yapılırsa ve üretim artarsa fiyatların düşmesine yardımcı olacaktır.”

Temel Gıda Satışları Mercek Altında

Ticaret Bakanlığı her geçen gün artan fiyatlar neticesinde harekete geçti. Bebek maması, süt, yumurta, ay çiçek yağı gibi temel gıdalara erişim sorunuyla kapsamında toptancı ve market satışlarını mercek altına alındı. Bakanlıktan yapılan açıklamada arz-talep dengesiyle uyuşmayan fiyat artışlarının tespiti amacıyla 19-20 Ocak 2021 tarihlerinde Türkiye genelinde temel ihtiyaç ürünlerine yönelik fiyat denetimleri yapıldığı ve yapılmaya devam edildiği bildirildi. Bakanlık tarafından yapılan açıklamada “Denetimler sonucunda 562 işletme bazında 9 bin 870 ürün incelenmiştir. İnceleme sonucu elde edilen veriler Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu tarafından değerlendirilecek ve firmaların savunmalarının alınmasının ardından haksız fiyat artışında bulunduğu tespit edilenler hakkında 10 bin liradan 100 bin liraya, stokçuluk faaliyetinde bulunduğu tespit edilenlere ise 50 bin liradan 500 bin liraya varan idari para cezası yaptırımı uygulanacaktır” ifadelerine yer verildi. Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu, bugüne kadar 3 bin 208 dosyayı karara bağlayarak, gıda, temizlik, hijyen ürünleri gibi temel ihtiyaç maddelerinde fahiş fiyat artışı yaptığı değerlendirilen 375 firmaya toplam 11 milyon 885 bin lira para cezası kesti.