Sümerbank: Türkiye'nin Sanayileşme Sürecinde Önemli Adım

Türkiye'nin sanayileşme sürecinde önemli bir yere sahip olan Sümerbank, 1933 yılında özel bütçenin temelini oluşturan katma bütçeli idare uygulamasının başladığı dönemde kurulmuş bir kuruluştur. Hem ticari nitelikte mal üretimi yapan bir kuruluş hem de banka olarak faaliyet gösteren Sümerbank, tekstil sanayisi alanında öncü bir rol üstlenmiştir.

Sümerbank’ın Kuruluşu

Sümerbank'ın kökleri, 12 Ağustos 1932 tarihinde Türkiye'ye Sovyet uzmanlarının gelmesiyle başlamaktadır. Bu uzmanlar, Türkiye'ye kredi verilmesi ve sanayi fabrikalarının inşası konularında anlaşmanın hazırlanmasında önemli rol oynamışlardır. Sovyet uzmanların önerileri, tekstil, demir-çelik, kağıt, çimento, cam ve kimya ürünleri gibi sektörlere odaklanmıştır. Bu doğrultuda, Türkiye'de üretilen pamukların işlenmesi amacıyla Sovyetler Birliği ile işbirliği yapılması ve Kayseri'de bir tekstil fabrikasının kurulması kararlaştırılmıştır. Sovyetler Birliği'nin Türkiye'ye yirmi yılda geri ödemeli 8 milyon dolarlık bir kredi açması için mutabakata varılmış ve bu anlaşma çerçevesinde 11 Temmuz 1933 tarihinde Atatürk tarafından Sümer Bank adıyla endüstriden sorumlu bir banka haline getirilmiştir. Kayseri'deki fabrika, dönemin Başbakanı İsmet İnönü tarafından 20 Mayıs 1934'te temeli atılmıştır. Fabrikanın tasarımı ise Rus mimar Ivan Sergeevich Nikolaev'e aittir. Eylül 1935 tarihinde açılan bu büyük kompleks sayesinde Türkiye, ham pamuk üretici ve ihracatçısı konumuna yükselmiş ve pamuk bağımlılığı ciddi derecede azalmıştır.

Sümerbank daha sonraki yıllarda da büyümesini sürdürmüş ve 1946 yılında Adana Bez Fabrikası ve Lojmanları'nı satın alarak bünyesine katmıştır.

Halkın tasarruflarıyla kurulan Sümerbank, Türkiye'deki ilk modern tekstil kuruluşu olarak büyük bir üne kavuşmuştur. Sümer Bank bünyesinde demir-çelik tesisleri, çimento fabrikaları, kâğıt ve selüloz tesisleri gibi önemli kuruluşlar da yer almış ve daha sonra bu kuruluşlar kendi bünyelerinden ayrılarak bağımsız birer kuruluş haline gelmiştir.

Atatürk'ün, “Her fabrika bir kaledir” diyerek 9 Ekim 1937'de açtığı Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası ve 2002'de Azra Akın'ın dünya güzeli seçildiğinde giydiği elbise.

Azra Akın'ın, 2002'de dünya güzeli seçildiği geceden yıllar sonra Cemil İpekçi ile yapılan bir söyleşi: pic.twitter.com/MQvNXH0Oul

— Kaynak Tarih (@kaynaktarih) July 6, 2023

Özelleştirilme Süreci ve Kapanışı

Ancak 1987 yılında Sümerbank'ın özelleştirilmesi kararı alınmış ve banka Kamu Ortaklığı İdaresi'ne devredilmiştir. 1988 yılında Sümerbank Şirketler Topluluğu kurulmuş ve bankacılık birimi 23 Ekim 1995'te Yüksek Planlama Kurulu kararıyla tekrar Sümerbank adı altında yapılandırılmıştır. Ancak 24 Ekim 1995 tarihinde Garipoğlu Şirketler Topluluğuna 103.4 milyon dolara satılarak özelleştirilmiştir. Maalesef, Hayyam Garipoğlu'nun Malki cinayeti ve Türkbank skandalına karışması nedeniyle Sümerbank'ın elinden alınması gerekmiştir.

Sümerbank, 21 Aralık 1999 tarihinde Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu'na devredilmiş ve ardından 9 Ağustos 2001 tarihinde Oyak Grubu'na satılmıştır. Oyakbank A.Ş. adı altında 11 Ocak 2002 tarihinde tescil edilmiştir.

Sümerbank, Türkiye'nin sanayileşme sürecindeki önemli bir kilometre taşı olmuş ve tekstil sektörüne büyük katkılarda bulunmuştur. Türkiye'nin pamuk üretiminde ve ihracatında önemli bir rol oynamış, aynı zamanda diğer sanayi sektörlerinin gelişmesine de destek olmuştur. Bugün, Sümerbank'ın kurduğu temeller üzerinde yükselen Türkiye'nin sanayi sektörü, bu önemli kuruluşun mirasını taşımaktadır.