Abidin Dino’nun Gerçeküstü Hikayesine Kulak Verin

Bilinçten arınmış zihnin yaratıcı gücünü özgürleştirmek: Abidin Dino Kimdir? Sürrealizm yani gerçeküstücülük, 1.Dünya Savaşı’nın ardından Dada sonrası bir gelişme olarak Paris’te ortaya çıktı. Sürrealist Manifesto’nun yazaları Andrê Breton, Louis Aragon ve Philippe Soupalt akımın amacını; bilincin kontrolündeki zihinsel süreçleri, sonuçları ne olursa olsun muhakeme ve mantıktan özgürleştirmek olarak açıkladılar. 27 yıl önce bugün hayatını kaybeden ve çağdaş Türk resminin öncüleri arasında yer alan Abidin Dino’nun sürrealizmle yolu nerede kesişti?

-Mutluluğun değil sevincin resmini çizen Abidin Dino’nun hayatı, eserleri ve en büyük yanlış anlaşılması

Çok yönlü kültür ve sanat insanı Abidin Dino, 23 Mart 1913’de bir Pazar günü ailesinin 5’inci çocuğu olarak İstanbul’da dünyaya geldi. Aynı yıl ailesinin İsviçre, Cenevre’ye taşınmasıyla çocukluk yılları Avrupa’da geçti. 1925 yılında yani Abidin 12 yaşına bastığında ise ailesi İstanbul’a geri döndü. Burada Robert Koleji’nde öğrenim görmeye başlayan Abidin Dino anne ve babasının vefatının ardından okulu yarıda bırakarak sanata ağırlık vermeye başladı. Daha 17 yaşındayken dergi ve gazetelerde kendine yer buldu. Karikatür ve yazıları çeşitli dergilerde yayınlanan Dino, Atatürk’ü konu alan, çizgilerle süslü röportajı ile Atatürk’ün de beğenisini kazandı. Yine aynı dönem sonraları “Bağrımıza bassaydık seni Nazım, Yapardım mutluluğun resmini” diyeceği Nazım Hikmet’in “Sesini Kaybeden Şehir” ve “Bir Ölü Evi” kitaplarının kapaklarını tasarladı. Türkiye’de sanatın gelişmesi ve yayılmasını sağlamak amacıyla arkadaşlarıyla birlikte 'D Grubu' adlı sanat topluluğunu kuran Abidin Dino, Türkiye dışında Fransa, Cezayir, ABD gibi ülkelerde sergiler açtı. Aynı yıl yani 1933 yılında, Türkiye’ye “Ankara Türkiye'nin kalbidir” adlı belgeseli çekmek üzere gelen Sovyet yönetmen Sergay Yutkeviç ile yolu kesişti ve Atatürk’ün isteği doğrultusunda Rusya’da eğitim görmek üzere yola koyuldu. 3 yıl burada kalan Abidin Dino, 2. Dünya Savaşı nedeniyle Leningrad'dan ayrılarak bir süre Londra ve Paris’te yaşadı. Avrupa’da geçirdiği yıllarda dönemin önemli düşünce insanlarıyla tanışma fırsatı yakalayan Türk ressam; Gertrude Stein, Tristan Tzara, Eisentein,Andre Malrauxve Pablo Picasso gibi insanlarla arkadaşlık yaptı. O yıllarda Piccaso’nun etkisinde eserler veren Dino zamanla yerel kültürel bağlarıyla sentez oluşturarak kendine özgü bir çizgi yakaladı ve Türk sanat tarihinin en önemli isimleri arasında yerini aldı. 1941 yılında Türkiye’ye dönen sanatçı, 'Yeniler Grubu' adlı sanat topluluğunu kurdu ve liman çevresindeki balıkçıları konu aldığı eserlerinden oluşan bir sergi düzenledi. Aynı yıl siyasi nedenlerle sürgüne gönderilen Abidin Dino, Çorum ve Adana’da yaşadı. Adana’da eşi Güzin Dino ile tanışan ressam yurtdışı yasağının kalkmasıyla birlikte Paris’e yerleşti ve 7 aralık 1993’te burada yaşamını yitirdi. Paris’te yaşadığı yıllarda; Fransa Plastik Sanatlar Birliği onur başkanlığı New York Dünya Sanat Sergisi danışmanlığı gibi görevlerde bulundu. 'İşkence', 'Atom Korkusu', 'Savaş ve Barış', 'Çıplaklar', 'Dört Kent', 'Dağ-Deniz' gibi birçok yapıtı çeşitli galeri, müze ve koleksiyonlarda yer edindi.

-Bağrımıza bassaydık seni Nazım,/Yapardım mutluluğun resmini.

En büyük yanlış anlaşılması; 'Mutluluğun Resmi’ hikayesi. Genel olarak ‘Mutluluğun Resmi’ olarak bilinen eser Abidin Dino’ya ait değildir. Söz konusu eser ABD'li ressam Dianne Dengel tarafından yapılmıştır ve adı 'Home Sweet Home'dur. Bu yanlış anlaşılmanın nedeni ise daha sanat yıllarının başlangıcında kitaplarına kapak tasarladığı Nazım Hikmet Ran’ın Saman Sarışı şiirinde yer alan ‘Sen mutluluğun resmini yapabilir misin Abidin? satırıdır.

Sen mutluluğun resmini yapabilir misin Abidin?

İşin kolayına kaçmadan ama

Gül yanaklı bebesini emziren melek yüzlü anneciğin resmini değil

Ne de ak örtüde elmaların

Ne de akvaryumda su kabarcıklarının arasında dolanan kırmızı balığınkini

Sen mutluluğun resmini yapabilir misin Abidin?

Abidin Dino, sevgili arkadaşı Nazım Hikmet’in şiirine şu sözlerle karşılık vermiştir:

“Mavi gözlerinde yanıp tutuşan hasretle kucaklayabilseydim seninle, bir daha

Davullar çalsa, zurnalar söyleseydi

Bağrımıza bassaydık seni Nazım,

Yapardım mutluluğun resmini.”

Abidin Dino, bir röportajında ‘mutluluğun resmi’ hikayesine değinerek; "Mutluluğun değil ama sevincin resmini zaman zaman yaptım. Mutluluk süreklilik gerektiren bir şey. Resim tarihinde pek de yapabilen olmadı. Korkunun, çirkinliğin, sefaletin, mutsuzluğun yapıldı da, mutluluğun hayır. Büyük sevinçler yaşadım. Evet, tekrar tekrar yaşadım. Bir ömür boyu Güzin'le yaşamak mutluluğun eşiğinde yaşamak demek. Güzin olmasaydı, çoktan yok olmuştum." ifadelerini kullanmıştı.