Patent Tartışmalarında Son Durum

Covid-19’a karşı geliştirilen aşılar normale dönüş adımlarını hızlandırsa da aşı erişim sıkıntısı çeken ülkelerde salgının yıkıcı etkilerini hala devam ediyor. İnsan hakları savunucuları ise aşı geliştiricilerinin fikri mülkiyet hakkından vazgeçmesi gerektiğini savunuyor.

2019’un aralık ayında ilk kez Çin’de ortaya çıkan yeni tip koronavirüs, dünya genelinde 158 milyonun üzerinde insanın enfekte olmasına neden oldu. Salgından en çok etkilenen ülkeler ise sırasıyla; ABD, Hindistan, Brezilya, Fransa ve Türkiye olarak kayıtlara geçti. ABD, 2020 yılındaki iç karışıklıklar ve Donald Trump yönetiminin başarısız pandemi politikasıyla ilk sıraya yerleşse de aşılama çalışmaları ile hayat normale dönmeye başladı ve günlük bildirilen vaka sayılarında ciddi düşüş kaydedildi. Hindistan ise her gün rekor düzeyde can kaybı bildirmeye devam ediyor. Özellikle virüsün mutasyona uğraması sonucunda ülkede ciddi sayıda can kaybı bildiriliyor. DSÖ ve Avrupa Birliği başta olmak üzere bazı gruplar aşı geliştiricilerinin fikri mülkiyet (patent) hakkından vazgeçmesi yönünde çağrıda bulunuyor. Son olarak 2020’nin kasım ayında gerçekleştirilen seçimle görevi Donald Trump’tan devralan Joe Biden, patent hakkına dair fikrini değiştirerek, fikri mülkiyet hakkından vazgeçilmesi gerektiği yönünde açıklamalarda bulundu. Pfizer-Biontech ortaklığının başını çektiği AstraZeneca, Johnson & Johnson ve PLC ise patent hakkında feragat edilmesinin hiçbir şeyi değiştirmeyeceğine yönelik açıklamalarda bulundu. Biontech kurucu ortaklarından Özlem Türeci, konunun ham madde sıkıntısı olduğunu, aşının üretimine dair tüm bilgiler paylaşılsa dahi gerekli teknoloji ve ham madde olmadığı sürece aşının adil dağıtımı konusunda çözüme ulaşılamayacağını kaydetti. Özlem Türeci’nin yanı sıra, aşının adil dağıtımına ilişkin sosyal sorumluluk projeleri hayata geçiren Melinda Gates de benzer görüşte olduğunu bildirdi. Microsoft’un kurucusu Bill Gates ile boşanma aşamasında olan hayırsever aşı firmalarının ve hükümetlerin bağışta bulunması gerektiğini dile getirdi.

Biontech’ten Açıklama

Özlem Türeci’nin Financial Times’ gerçekleştirdiği röportajın yanı sıra şirket BBC Türkçe’ye özel açıklamalarda da bulundu. Biontech, bazı yetkiler için üreticilere özel lisans konusunun değerlendirildiğini ancak Covid-19 aşısı üretiminin artırılmasının yolunun, fikri mülkiyet haklarından feragat edilmesi olmadığını dile getirdi.

10 milyar doz aşı sözü

AstraZeneca PLC, Pfizer ve Johnson & Johnson mevcut patent sistemi dahilinde 2021 yılı içerisinde 10 milyar doz aşı üretebileceklerine dair söz verdi. Ancak, fikri mülkiyet hakkından feragat edilmesi gerektiğine yönelik çağrılar buna rağmen devam etti. Patentten vazgeçilmesi gerektiğini savunan gruplar, 10 milyar doz hedefine ulaşılmasının mümkün olmadığını dile getirdi.    

Bununla da ilgilenebilirsiniz: Covid-19 Aşılarının Patent Tartışmaları Sürüyor Melinda Gates'ten Aşı Çağrısı